İşten Çıkarılan İşçinin Hakları ve Alacakları (2024)

İşten Çıkarılan İşçinin Hakları ve Alacakları (2024)

İş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi, işçinin sahip olduğu hakları ve talepleri gündeme getirir. Türkiye’de iş hukuku, işçinin bu tür durumlarda korunması için çeşitli düzenlemeler içerir. Bu makalede, işten çıkarılan bir işçinin haklarını, alabilecekleri tazminatları ve izleyebileceği hukuki yolları ele almaktayız.

1. İşten Çıkarılma Sürecinde İlk Adımlar

İşverenin iş sözleşmesini feshetmesi durumunda, sürecin yasal çerçevede ilerlemesi gerekir. İşçinin fesih sürecinde dikkat etmesi gerekenler şunlardır:

• Fesih Bildirimi Talep Edin: İşveren, fesih işlemini yazılı olarak yapmak zorundadır. Yazılı fesih bildirimi, işçinin yasal haklarını talep ederken kullanabileceği en önemli belgedir.
• Fesih Gerekçesini İnceleyin: İşten çıkarılma nedeninizi anlayın ve gerekçenin yasal dayanağı olup olmadığını kontrol edin. Haklı bir neden yoksa, bu durum işçinin dava açma hakkını doğurabilir.

2. İşçinin Sahip Olduğu Haklar

İşten çıkarılan bir işçinin hakları, iş sözleşmesinin fesih türüne ve işçinin çalışma süresine bağlıdır.

2.1. Kıdem Tazminatı

Kıdem tazminatı, en az bir yıl aynı işyerinde çalışan işçilerin haksız olarak işten çıkarılmaları durumunda hak kazandıkları bir tazminattır. İşçi, işyerinde çalıştığı her tam yıl için bir maaş tutarında kıdem tazminatı alır.

2.2. İhbar Tazminatı

İhbar tazminatı, işverenin işçiyi belirli bir süre önceden bilgilendirmeden işten çıkarması durumunda ödenir. Bildirim süreleri, işçinin işyerindeki kıdemine göre belirlenir. İşveren, bu süreye uygun hareket etmediğinde ihbar tazminatı ödemek zorundadır.

2.3. Fazla Mesai Ücretleri

İşçinin haftalık 45 saatlik çalışma süresini aşan çalışmaları, fazla mesai olarak kabul edilir. İşveren, bu süreler için işçiye %50 zamlı ücret ödemelidir. Eğer bu ücretler ödenmemişse, işçi bu alacağı talep edebilir.

2.4. Kullanılmayan İzin Ücretleri

İşçi, hak ettiği ancak kullanmadığı yıllık izin günlerinin ücretini talep edebilir. İş Kanunu’na göre, kullanılmamış izinlerin ücreti iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte işçiye ödenmelidir.

2.5. Ödenmeyen Maaş ve Primler

İşçinin son çalıştığı döneme ait ödenmemiş maaş, prim ve diğer hak edişleri, işveren tarafından ödenmelidir. Bu alacaklar, işçinin başlıca talepleri arasında yer alır.

3. Hukuki Yollar ve Süreç

İşten çıkarılan işçi, haklarını almak için şu hukuki yolları izleyebilir:

3.1. Arabuluculuk Süreci

4857 sayılı İş Kanunu’na göre, işçi-işveren uyuşmazlıklarında dava açılmadan önce arabuluculuk sürecine başvurulması zorunludur. Bu süreçte taraflar bir araya gelerek anlaşma sağlamaya çalışır. Arabuluculuk görüşmeleri genellikle 2-4 hafta içinde sonuçlanır.

3.2. İş Mahkemesi Süreci

Arabuluculuk sürecinden sonuç alınamazsa, işçi iş mahkemesine başvurabilir. İş mahkemesine yapılacak başvuruda işçi, kıdem ve ihbar tazminatlarını, ödenmemiş ücretlerini, fazla mesai ve izin alacakları gibi alacaklarını talep edebilir.

3.3. İşe İade Davası

Eğer işçi, geçerli bir neden olmaksızın işten çıkarılmışsa, işe iade davası açabilir. İş Kanunu’na göre, işe iade davası açabilmek için şu şartlar gereklidir:

• İşyerinde en az 30 işçi çalışıyor olmalı,
• İşçinin en az 6 aylık kıdemi bulunmalı,
• Fesih geçerli bir nedene dayanmamalı.

İşe iade davası olumlu sonuçlanırsa, işveren işçiyi yeniden işe almak veya işçiye birtakım tazminat kalemlerini ödemek zorundadır.

4. İşsizlik Sigortası

İşçi, belirli koşulları sağlaması durumunda işsizlik maaşı alma hakkına sahiptir. İşsizlik sigortasından yararlanmak için:

• Son 3 yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödenmiş olmalı,
• İşçinin, son 120 gün kesintisiz çalışmış olması gerekir,
• Başvuru, işten ayrılma tarihinden itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a yapılmalıdır.

İşsizlik maaşı, işçinin prim ödeme gün sayısına bağlı olarak 6 ila 10 ay arasında ödenir.

5. İşçinin Önemli Belgeleri Saklaması

İşten çıkarılan bir işçinin haklarını talep edebilmesi için işyerine ilişkin bazı belgeleri muhafaza etmesi son derece önemlidir. Bu belgeler, işçinin mahkemeye başvurması veya alacaklarını talep etmesi durumunda delil olarak kullanılabilir. Aşağıdaki belgelerin saklanması işçinin lehine olacaktır:

• İş Sözleşmesi: İş sözleşmesi, işçinin haklarını ve işverenin yükümlülüklerini belirleyen temel belgedir. Sözleşmede belirtilen iş koşulları, ücret, çalışma süresi ve yan haklar gibi detaylar, işçinin hak talebinde bulunurken temel dayanak olabilir.
• Maaş Bordroları: İşçiye yapılan maaş ödemelerini ve kesintileri gösteren maaş bordroları, işçinin hak iddia ederken kullanabileceği önemli belgelerdendir. Fazla mesai, prim ödemeleri veya eksik ödeme iddialarında bu bordrolar kritik bir delil niteliği taşır.
• Fesih Bildirimi: İşveren tarafından yapılan yazılı fesih bildirimi, işten çıkarılma gerekçesini içerir. Bu belge, işçinin dava açma veya hak talep etme sürecinde önemlidir.
• Çalışma Saatlerini Gösteren Belgeler: İşyerindeki fazla mesai iddialarını desteklemek için, varsa giriş-çıkış kayıtları, dijital çalışma saatleri veya işverenle yapılan yazışmalar saklanmalıdır.
• Performans ve İletişim Yazışmaları: İşyerinde yapılan yazılı uyarılar, e-posta yazışmaları veya performans değerlendirme belgeleri, işçinin haklı fesih durumunda savunmasını güçlendirebilir.
• İşyerinden Alınan Diğer Belgeler: İşveren tarafından sağlanan sosyal haklar, yan ödemeler veya görev tanımını içeren belgeler de işçinin talep ettiği hakların kanıtlanmasında etkili olabilir

 İşverenim beni haklı bir neden olmadan işten çıkardı, ne yapmalıyım?

İşverenden yazılı fesih bildirimi talep edin ve gerekçeyi kontrol edin. Arabuluculuk sürecine başvurarak anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesine dava açabilirsiniz.

Kullanmadığım yıllık izin günlerimin ücretini alabilir miyim?

Evet, kullanılmamış yıllık izinlerinizin ücreti, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte işveren tarafından ödenmek zorundadır.

Fazla mesai yaptığımı nasıl kanıtlayabilirim?

Çalışma saatlerinizi gösteren işyeri kayıtları, işyerinde kullanılan giriş-çıkış sistemleri, tanık beyanları ve e-posta yazışmaları gibi delilleri kullanabilirsiniz.

İşsizlik maaşı almak için ne kadar prim ödenmiş olmalı?

Son 3 yıl içinde en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödenmiş olmalıdır. Ayrıca işten çıkarılmadan önceki son 120 gün kesintisiz çalışmış olmanız gerekmektedir.

İşe iade davasını ne zaman açabilirim?

Fesih bildiriminin size tebliğ edilmesinden itibaren 1 ay içinde işe iade davası açabilirsiniz.

İşveren maaşımı ödemiyor, ne yapabilirim?

Öncelikle işverenin size maaş bordrosunu ve ödeme bilgilerini sağlamasını talep edin. Ödeme yapılmazsa, arabuluculuk sürecine başvurabilir ve sonuç alamazsanız iş mahkemesinde alacak davası açabilirsiniz.

Sonuç

İşten çıkarılan bir işçinin, haklarını tam olarak alabilmesi için süreci dikkatli bir şekilde yönetmesi önemlidir. Kıdem ve ihbar tazminatları, fazla mesai ücretleri, kullanılmamış izinler ve işsizlik sigortası gibi haklar, işçinin ekonomik güvenliğini sağlar. Ancak her somut olay farklıdır; bu nedenle bir avukattan destek almak, işçinin hak kaybı yaşamamasını ve sürecin daha hızlı ilerlemesini sağlar.

Bu makale bilgilendirme amaçlı olup, iş elde etme amacı gütmemektedir.