Ev Hizmetlerinde Yabancı Uyruklu Bakıcı Çalıştırma: 1 Ekim 2024 Tarihli Düzenlemeler Işığında Güncel Hukuki Değerlendirme

Ev Hizmetlerinde Yabancı Uyruklu Bakıcı Çalıştırma: 1 Ekim 2024 Tarihli Düzenlemeler Işığında Güncel Hukuki Değerlendirme

Günümüzde artan yaşlı nüfusu, bireysel bakım ihtiyacı ve çocuk bakımındaki destek gereksinimi, ev hizmetlerinde yabancı uyruklu kişilerin istihdamını yaygınlaştırmıştır. Bu kapsamda, 1 Ekim 2024 tarihinde yürürlüğe giren mevzuat değişiklikleri ile birlikte, yabancıların bu alanda çalıştırılmasına ilişkin yasal çerçeve önemli ölçüde revize edilmiştir.

Bu makalede, ev hizmetlerinde yabancı uyruklu bakıcı çalıştırmak isteyen işverenlerin tabi olduğu yükümlülükler, aranan şartlar ve başvuru süreci, güncel yasal düzenlemeler çerçevesinde ele alınacaktır.

1. Yasal Dayanak

Yabancıların Türkiye’de çalışma hakları 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun, ilgili Uygulama Yönetmeliği ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürütülen ikincil düzenlemeler ile şekillendirilmektedir. 2024 yılında getirilen güncellemeler, ev hizmetlerinde özellikle hasta, yaşlı ve çocuk bakımı gibi nitelikli bireysel hizmet alanlarına özgülenmiştir.

2. Çalışma İznine Konu Olan Hizmet Alanı

Yeni düzenlemeler doğrultusunda, ev hizmetleri kapsamında yalnızca aşağıdaki faaliyetler için çalışma izni verilmektedir:

• 0–12 yaş arası çocuk bakımı,
• Yaşlı veya ağır hasta bireylerin bakımı,
• Engelli bireylerin kişisel ihtiyaçlarının karşılanması.

Buna karşılık, temizlik, yemek yapımı veya ev düzeni gibi genel hizmetler, artık yabancılar açısından çalışma iznine uygun faaliyetler arasında değerlendirilmemektedir.

3. İşveren Açısından Aranan Koşullar

Yabancı bir kişiye çalışma izni verilebilmesi için işverenin aşağıdaki kriterleri taşıması gerekmektedir:

• Bakıma muhtaç bireyin durumu belgelenmelidir.
  • Çocuklar için nüfus kayıt örneği veya doğum belgesi,
  • Yaşlılar veya hastalar için hastane raporu, sağlık kurulu belgesi sunulmalıdır.
• İşverenin gelir durumu yeterli olmalıdır.
  • Başvuru tarihi itibariyle geçerli asgari ücretin en az 4 katı düzeyinde gelir beyanı istenmektedir.
  • Gelir durumu, maaş bordrosu, banka dökümü veya vergi beyannamesi gibi belgelerle kanıtlanmalıdır.
• İkamet adresiyle ilgili beyanlar gerçeğe uygun olmalıdır.

4. Yabancı Kişi Açısından Aranan Koşullar

Ev hizmetlerinde çalışacak yabancı kişinin:

• En az 6 ay süreli geçerli bir ikamet iznine sahip olması gerekir.
• Yasal kalış hakkı olmayan (örneğin vizesi bitmiş, ikamet izni süresi geçmiş) yabancılar, doğrudan Türkiye içinden çalışma izni başvurusu yapamaz. Bu kişiler önce ülkeden çıkış yapmalı, gerekiyorsa idari para cezalarını ödemeli ve uygun vizeyle geri dönerek ikamet izni almalıdır.
• Pasaportunun geçerli ve güncel olması gerekir.
• Kamu düzeni veya kamu güvenliğini ihlal etmiş kişiler bakımından başvurular olumsuz değerlendirilebilir.

5. Başvuru Usulü ve Sürecin Yürütülmesi

Çalışma izni başvurusu işveren tarafından, e-Devlet üzerinden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın e-izin sistemi aracılığıyla yapılmaktadır.

Başvuru sırasında hazırlanması gereken belgeler genel olarak şunlardır:

• İşveren ile yabancı kişi arasında imzalanmış standart iş sözleşmesi,
• Yabancının pasaport ve ikamet belgesi fotokopileri,
• İşverenin gelir belgeleri,
• Bakıma muhtaç birey için destekleyici belgeler,
• İkametgâh belgesi ve kimlik bilgileri.

Sistem üzerinden randevu alınması akabinde, yalnızca mülakat ve biyometrik veri beyanı için İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne fiziki başvuru yapılır. Diğer tüm aşamalar elektronik ortamda yürütülmektedir.

6. Çalışma İzninin Onaylanmasının Ardından SGK Süreci

Çalışma izni onaylandığında işverenin;

• En geç 30 gün içinde SGK Ek-9 bildirimi yapması,
• Yabancı kişi adına asgari ücretin altında olmamak kaydıyla prim ödemelerini gerçekleştirmesi gerekir.

Söz konusu yükümlülüklerin ihlali hâlinde, hem idari para cezaları hem de yabancı açısından çalışma izninin iptali gibi sonuçlar doğabilir.

7. Yasal Statüsü Bulunmayan (Kaçak) Yabancılar Bakımından Değerlendirme

Türkiye’de yasal kalış hakkı bulunmayan (örneğin vizesi geçmiş veya hiç ikamet izni almamış) bir yabancı adına doğrudan çalışma izni başvurusu yapılamamaktadır.

Bu gibi durumlarda izlenmesi gereken yol:

• Yabancının ülkeden çıkış yapması ve varsa idari para cezasını ödemesi,
• Ardından uygun bir vize ile yeniden giriş yapması,
• Daha sonra yasal ikamet izni alarak çalışma izni sürecinin sıfırdan başlatılmasıdır.

Aksi hâlde, yapılan tüm başvurular mevzuata aykırılık nedeniyle reddedilmektedir.

8. İdari Yaptırımlar ve Hukuki Sorumluluklar

Yabancı bir kişiyi izinsiz çalıştıran işveren hakkında uygulanabilecek yaptırımlar şunlardır:

• 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’na göre idari para cezaları,
• Geriye dönük SGK prim borçları,
• Vergisel yükümlülüklerin doğması,
• Bazı durumlarda yabancı kişinin sınır dışı edilmesi gibi durumlarla karşı karşıya kalması mümkündür.

9. Neden Bir Avukatla İlerlemeniz Gereklidir?

Ev hizmetlerinde yabancı çalıştırma süreçleri, sadece form doldurmakla sınırlı olmayan; oldukça teknik, prosedüre bağlı ve hata kaldırmayan bir yapıdadır. Mevzuata ve uygulamaya tam anlamıyla hâkim olmayan kişilerce yapılan başvurular, çok sık biçimde “eksik evrak”, “yanlış sınıflandırma”, “gelir yetersizliği” gibi gerekçelerle reddedilmektedir.

Bu nedenle;

• Sürecin başından sonuna kadar mevzuat bilgisine hâkim,
• Göç idaresi ve bakanlık prosedürlerini aktif olarak takip eden,
• Hak kaybı yaşanmasını önleyecek şekilde süreci yürütebilecek bir avukatla ilerlemeniz son derece önemlidir

10. Sonuç ve Öneriler

1 Ekim 2024 itibariyle yapılan düzenlemeler, ev hizmetlerinde yabancı istihdamını ciddi ölçüde disipline etmiştir. Artık yalnızca bakım ihtiyacı bariz şekilde belgelenebilen bireyler için yabancı çalıştırılması mümkündür. İkamet izni olmayan, geliri yeterli olmayan ya da belgelerini eksik sunan başvuruların reddi ise kaçınılmazdır.

Bu nedenle, sürecin herhangi bir aşamasında zaman, emek ve para kaybı yaşamamak adına; çalışma izni süreci  bir avukat eşliğinde yürütülmelidir. Aksi hâlde, telafisi güç idari sonuçlarla karşılaşılabilir.